Αυτή η σελίδα είναι μέρος της σειράς για τις ενώσεις που δέχεται ο Θεός και ακολουθεί αυτήν τη σειρά:
- Παράρτημα 7α: Παρθένες, Χήρες και Διαζευγμένες Γυναίκες: Οι Ενώσεις που Δέχεται ο Θεός
- Παράρτημα 7β: Το Πιστοποιητικό Διαζυγίου — Αλήθειες και Μύθοι
- Παράρτημα 7γ: Μάρκος 10:11–12 και η Ψευδής Ισότητα στη Μοιχεία (Τρέχουσα σελίδα).
- Παράρτημα 7δ: Ερωτήσεις και Απαντήσεις — Παρθένες, Χήρες και Διαζευγμένες Γυναίκες
Το νόημα του Μάρκος 10 στη διδασκαλία περί διαζυγίου
Το παρόν άρθρο αντικρούει εσφαλμένες ερμηνείες του Μάρκος 10:11-12, οι οποίες υπονοούν ότι ο Ιησούς δίδαξε ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών ως προς τη μοιχεία ή ότι οι γυναίκες μπορούσαν να κινήσουν διαζύγιο στο ιουδαϊκό πλαίσιο.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Αποτελεί το Μάρκος 10:11-12 απόδειξη ότι ο Ιησούς άλλαξε τον νόμο του Θεού για το διαζύγιο;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν αποτελεί — ούτε κατά διάνοια. Το σημαντικότερο επιχείρημα κατά της ιδέας ότι στο Μάρκος 10:11-12 ο Ιησούς διδάσκει ότι (1) μια γυναίκα μπορεί επίσης να είναι «θύμα μοιχείας», και (2) ότι μια γυναίκα μπορεί επίσης να χωρίσει τον άνδρα της, είναι το γεγονός ότι μια τέτοια κατανόηση αντιφάσκει με τη γενική διδασκαλία της Γραφής επ’ αυτού του θέματος.
Μια ουσιώδης αρχή της θεολογικής ερμηνείας είναι ότι δεν πρέπει να οικοδομείται δόγμα πάνω στη βάση ενός μόνο εδαφίου. Είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη ολόκληρο το βιβλικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένου του τι λένε άλλα θεόπνευστα βιβλία και συγγραφείς. Αυτή είναι μια θεμελιώδης αρχή για να διαφυλαχθεί η δογματική ακεραιότητα της Γραφής και να αποφευχθούν αποσπασματικές ή διαστρεβλωμένες ερμηνείες.
Με άλλα λόγια, αυτές οι δύο εσφαλμένες αντιλήψεις που εξάγονται από αυτή τη φράση στον Μάρκο είναι υπερβολικά σοβαρές για να ισχυριστούμε ότι εδώ ο Ιησούς ανέτρεψε όσα ο Θεός είχε διδάξει επί του θέματος από την εποχή των πατριαρχών.
Αν πράγματι επρόκειτο για νέα εντολή εκ μέρους του Μεσσία, θα έπρεπε να εμφανίζεται και αλλού — και με μεγαλύτερη σαφήνεια — ιδίως στο Κήρυγμα επί του Όρους, όπου το θέμα του διαζυγίου θίγεται. Θα διαβάζαμε κάτι σαν:
«Ακούσατε ότι ερρέθη στους αρχαίους: ο άνδρας δύναται να αφήσει τη γυναίκα του και να νυμφευθεί άλλη παρθένο ή χήρα. Εγώ όμως σας λέω: αν αφήσει τη γυναίκα του για να ενωθεί με άλλη, μοιχεύει κατά της πρώτης…»
Όμως, προφανώς, αυτό δεν υπάρχει.
Εξήγηση του Μάρκος 10:11-12
Ο Μάρκος 10 είναι εξαιρετικά εξαρτημένος από τα ιστορικά συμφραζόμενα. Το χωρίο γράφτηκε σε εποχή όπου το διαζύγιο γινόταν με ελάχιστους κανόνες και μπορούσε να εκκινηθεί και από τα δύο φύλα — κάτι πολύ διαφορετικό από την πραγματικότητα στις ημέρες του Μωυσή ή του Σαμουήλ. Αρκεί να σκεφτούμε τον λόγο που ο Ιωάννης ο Βαπτιστής φυλακίστηκε. Αυτή ήταν η Παλαιστίνη του Ηρώδη, όχι των πατριαρχών.
Τότε, οι Ιουδαίοι επηρεάζονταν έντονα από τα ήθη της ελληνορωμαϊκής κοινωνίας, και σε ζητήματα γάμου, εμφάνισης, γυναικείας εξουσίας κ.λπ.
Η διδασκαλία του «διαζυγίου για κάθε λόγο»
Η διδασκαλία του διαζυγίου «για οποιονδήποτε λόγο», που υποστήριζε ο ραβίνος Χιλλήλ, υπήρξε αποτέλεσμα κοινωνικής πίεσης πάνω στους Ιουδαίους άνδρες, οι οποίοι, όπως είναι φυσικό στους πεπτωκότες ανθρώπους, επιθυμούσαν να απαλλαγούν από τις γυναίκες τους για να παντρευτούν άλλες πιο ελκυστικές, νεότερες ή από πλουσιότερες οικογένειες.
Αυτή η νοοτροπία, δυστυχώς, παραμένει ζωντανή έως σήμερα, περιλαμβανομένων και των εκκλησιών, όπου άνδρες αφήνουν τις γυναίκες τους για να ενωθούν με άλλες — σχεδόν πάντα επίσης ήδη διαζευγμένες.
Τρία κεντρικά γλωσσικά σημεία.
Το απόσπασμα στο Μάρκος 10:11 περιέχει τρεις βασικές λέξεις που βοηθούν να αποσαφηνιστεί το πραγματικό νόημα του κειμένου:
και λεγει αυτοις Ος εαν απολυση την γυναίκα αυτου και γαμηση αλλην μοιχαται ἐπ’ αὐτήν
γυναίκα
Η λέξη γυναίκα είναι αιτιατική ενικού του ουσιαστικού γυνή. Σε συμφραζόμενα γάμου, όπως στο Μάρκος 10:11, αναφέρεται συγκεκριμένα σε παντρεμένη γυναίκα — όχι σε γυναίκα γενικώς. Αυτό δείχνει ότι η απάντηση του Ιησού επικεντρώνεται στην παραβίαση της συζυγικής διαθήκης, και όχι σε νέες νόμιμες ενώσεις με χήρες ή παρθένες.
ἐπ’
Η πρόθεση ἐπί σημαίνει «επάνω», «με», «εντός», «πάνω σε». Μολονότι σε ορισμένες μεταφράσεις αποδίδεται ως «εναντίον», αυτή η σημασία δεν είναι η συνηθέστερη — ιδίως όταν ληφθεί υπόψη το γλωσσικό και θεολογικό πλαίσιο.
Στη δημοφιλέστερη μετάφραση της Αγίας Γραφής παγκοσμίως, την NIV (New International Version), από τις 832 εμφανίσεις της λέξης ἐπί, μόνο 35 αποδίδονται ως «εναντίον»· στις υπόλοιπες, η σημασία είναι «επάνω», «εντός», «μαζί με».
αὐτήν
Η λέξη αὐτήν είναι θηλυκός ενικός αιτιατικής του αντωνυμικού τύπου αὐτός. Στην Κοινή Ελληνική του Μάρκος 10:11, η λέξη αὐτήν δεν καθορίζει ρητώς σε ποια γυναίκα αναφέρεται ο Ιησούς.
Η γραμματική αμφισημία προκύπτει επειδή υπάρχουν δύο πιθανά προηγούμενα:
- τὴν γυναῖκα αὐτοῦ — η πρώτη γυναίκα
- ἄλλην — η δεύτερη γυναίκα
Και οι δύο λέξεις είναι θηλυκού γένους, ενικού αριθμού, αιτιατικής πτώσης, και εμφανίζονται μέσα στην ίδια δομή της πρότασης· αυτό καθιστά τον προσδιορισμό του «αὐτήν» γραμματικά αμφίβολο.
Μεταφραστική απόδοση στο πλαίσιο.
Με βάση το πρωτότυπο κείμενο, η μετάφραση που συμφωνεί περισσότερο με το ιστορικό, γλωσσικό και δογματικό πλαίσιο θα ήταν:
«Όποιος αφήσει τη γυναίκα του (γυναίκα) και παντρευτεί άλλη — δηλαδή μια άλλη γυναίκα, μια γυναίκα που είναι ήδη σύζυγος κάποιου άλλου — διαπράττει μοιχεία με (ἐπί) αυτήν.»
Η έννοια είναι ξεκάθαρη: ο άνδρας που εγκαταλείπει τη νόμιμη σύζυγό του και ενώνεται με άλλη γυναίκα που είναι ήδη σύζυγος άλλου (άρα όχι παρθένος), διαπράττει μοιχεία με αυτήν τη νέα γυναίκα — μια ψυχή ήδη συνδεδεμένη με άλλον άνδρα.
Η πραγματική σημασία του ρήματος «ἀπολύω».
Όσο για την ιδέα ότι το Μάρκος 10:12 υποστηρίζει βιβλικά ένα νόμιμο διαζύγιο με πρωτοβουλία της γυναίκας — ώστε να μπορεί να παντρευτεί άλλον άνδρα — πρόκειται για αναχρονιστική ερμηνεία, χωρίς στήριγμα στο βιβλικό πλαίσιο.
Πρώτον, διότι στο ίδιο χωρίο ο Ιησούς καταλήγει λέγοντας ότι αν ενωθεί με άλλον άνδρα, διαπράττουν μοιχεία — ακριβώς όπως δηλώνει και στο Ματθαίος 5:32. Η γλωσσική παρανόηση οφείλεται στο πραγματικό νόημα του ρήματος που μεταφράζεται συνήθως ως «διαζύγιο»: ἀπολύω.
Η μετάφραση «διαζύγιο» αντικατοπτρίζει σύγχρονα ήθη, αλλά στους βιβλικούς χρόνους το ἀπολύω σήμαινε απλώς: «αφήνω ελεύθερο», «στέλνω μακριά», «απολύω», «απαλλάσσω». Στη βιβλική χρήση δεν φέρει νομική χροιά· είναι ρήμα που εκφράζει χωρισμό χωρίς να υπονοεί τυπική νομική πράξη.
Με άλλα λόγια, το Μάρκος 10:12 δηλώνει απλώς ότι αν μια γυναίκα αφήσει τον άνδρα της και ενωθεί με άλλον όσο ο πρώτος ζει, διαπράττει μοιχεία — όχι για νομικούς λόγους, αλλά επειδή παραβιάζει μια διαθήκη που παραμένει σε ισχύ.
Συμπέρασμα.
Η ορθή ανάγνωση του Μάρκος 10:11–12 διατηρεί τη συνοχή με την υπόλοιπη Γραφή, η οποία διακρίνει ανάμεσα σε παρθένες και παντρεμένες γυναίκες, και αποφεύγει την εισαγωγή νέων δογμάτων στηριγμένων σε μία αδέξια μετάφραση.
